CỐ VẤN PHONG THỦY
SỰ TÍCH CÂY NÊU
Theo ông Nguyễn Đổng Chi, trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, có kể lại sự tích cây nêu như sau:
Ngày xưa Quỷ chiếm toàn bộ đất, còn Người chỉ làm thuê, và nộp phần lớn lúa thu hoạch cho Quỷ. Quỷ ngày càng bóc lột Người quá tay, và cuối cùng Quỷ tự cho mình hưởng quyền "ăn ngọn cho gốc".
Người chỉ được hưởng rạ, tuyệt đường sinh nhai nên cầu cứu Đức Phật giúp đỡ. Phật bảo Người đừng trồng lúa mà trồng khoai lang. Mùa thu hoạch ấy, Người được hưởng trọn củ khoai, còn Quỷ chỉ hưởng lá và dây khoai, đúng theo phương thức 'ăn ngọn cho gốc'.
Mùa kế, Quỷ chuyển qua phương thức "ăn gốc cho ngọn". Phật bảo Người lại chuyển sang trồng lúa. Kết quả, Quỷ hưởng toàn rạ, lại hỏng ăn.
Quỷ tức lộn ruột nên mùa sau tuyên bố "ăn cả gốc lẫn ngọn". Phật trao cho Người giống cây ngô (bắp) để gieo khắp nơi. Quỷ lại không được gì, còn Người thì thu hoạch cơ man là bắp ngô. Cuối cùng Quỷ nhất định bắt Người phải trả lại tất cả ruộng đất không cho làm rẽ nữa.
Phật bàn với Người điều đình với Quỷ, xin miếng đất bằng bóng chiếc áo cà sa treo trên ngọn cây tre. Quỷ thấy không thiệt hại gì nên đồng ý. Khi đó Phật dùng phép thuật để bóng chiếc áo cà sa đó che phủ toàn bộ đất đai khiến Quỷ mất đất phải chạy ra biển Đông.
Mất đất sống, Quỷ huy động quân vào cướp lại. Phật bày Người tấn công bằng máu chó, lá dứa, tỏi, vôi bột... Quỷ thua và bị đày ra biển Đông. Trước khi đi, Quỷ xin Phật thương tình cho phép một năm được vài ba ngày vào đất liền viếng thăm phần mộ của tổ tiên cha ông. Phật thương hại nên hứa cho.
Do đó, hàng năm, cứ vào dịp Tết Nguyên Đán là những ngày Quỷ vào thăm đất liền, người ta theo tục cũ trồng cây nêu để Quỷ không bén mảng đến chỗ Người cư ngụ. Trên nêu có treo khánh đất, có tiếng động phát ra khi gió rung để nhắc nhở bọn Quỷ nghe mà tránh. Trên ngọn cây nêu còn buộc một bó lá dứa hoặc cành đa mỏ hái để cho Quỷ sợ. Ngoài ra, người ta còn vẽ hình cung tên hướng mũi nhọn về phía Đông và rắc vôi bột xuống đất trước cửa ra vào trong những ngày Tết để cấm cửa Quỷ.
Tuy nhiên, theo thời gian, cây nêu cũng được người dân sáng tạo tùy theo mục đích và phong tục vùng miền. Nhiều nơi, khi khai hoang rừng, rẫy, người dân chặt ngang 04 cây to ở 04 góc rồi cắm cây nêu lên đó như một sự ghi dấu lãnh thổ, báo hiệu cho người khác hay quỷ thần không được xâm phạm.
LỄ DỰNG NÊU
Đa số lễ dựng nêu được thực hiện vào ngày 23 hoặc 28 tháng Chạp. Cây nêu thường cao từ 5-6m, thậm chí cao tối đa nhất có thể. Nêu thường được làm từ thân tre, trang trí đẹp mắt bằng vải, giấy màu hay câu đối. Tre có nhiều đốt, tượng trưng các nấc lên trời, cáo tế với Ngọc Hoàng Thượng Đế.
Bên dưới gốc, rắc bột vôi trắng tạo thành vòng tròn hoặc rắc hình cánh cung, mũi tên hướng ra phía cổng để xua đuổi tà ma. Trên đỉnh nêu được treo nhiều vật mang đặc trưng tín ngưỡng từng vùng như cờ phướn, chuông khánh, bụi gai, vàng mã… với nhiều màu sắc sặc sỡ và tạo ra âm thanh khi gió thổi.
Tất cả giống như một dạng bùa chú dân gian nhằm cảm tạ trời đất cùng các vị thần linh đã chở che, giúp cho mùa màng bội thu, gia đình hạnh phúc, đồng thời cũng bày tỏ sự thuận lẽ âm dương, đánh dấu địa bàn, xua đuổi tà ma ngoại đạo.
Trong suốt thời gian đón tết vui xuân, người dân thường tổ chức vui chơi quây quần xung quanh gốc nêu. Ở những dân tộc vùng cao, với người già, trẻ con và nam thanh nữ tú, trong bộ xiêm y đậm màu bản sắc dân tộc, chơi các trò chơi dân gian, tạo ra một bầu không khí ấm cúng, vui vẻ, đoàn kết, gần gũi, bình an.
Đối với đồng bào miền xuôi, trong những năm gần đây, cây nêu có vẻ như được dựng nhiều hơn vào dịp tết. Người ta còn tận dụng thân nêu làm cột cờ, trên đó treo cờ Đảng hoặc cờ Tổ quốc, từ xa nhìn lại, cả làng quê đỏ rực một màu hồng kỳ yêu thương, thật là thích mắt.LỄ HẠ NÊU
Sau những ngày đón tết vui xuân, người dân mọi miền lại chuẩn bị trở về với cuộc sống hàng ngày. Người ở nhà ra đồng, đi chợ. Người ở xa sửa soạn xuất hành. Trước khi bắt đầu nước vào một năm lao động sản xuất, nhà nhà đều tổ chức một mâm cơm cúng, gọi là lễ khai hạ.
Lễ khai hạ cũng là lễ hạ nêu. Thông thường, đến ngày mùng 7 Tết, người dân làm lễ khai hạ. Đây là lúc kết thúc 3 ngày tết 7 ngày xuân. Vào lễ hạ nêu, người ta làm một mâm cơm thịnh soạn, kính cáo thần linh, mời tiên tổ trở về âm giới, rồi đốt hóa vàng mã.
Mùng 7 tết cũng là lúc Táo Phủ Thần Quân từ thiên giới quay lại gia đình, lũ quỷ dữ cũng hết hạn trở về thăm nhà, phải ra biển Đông, nên việc dựng nêu đuổi quỷ cũng không cần nữa, cây nêu được hạ xuống như một sự thắng lợi của Người trong việc chế ngự tà ma suốt 10 ngày tết.
Có thể nói, cây nêu ngày tết là một phong tục cổ truyền rất đẹp, có ý nghĩa nhân văn to lớn, vừa phản ánh đạo hiếu làm người, lại thông hiểu được âm dương trời đất, thật đáng duy trì.
Phong thủy Nguyễn Hoàng
